<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Pandeminin beşinci dalgasının yaşandığı ve ABD’nin yaptırımlarıyla ekonomik sorunların giderek arttığı İran’da 15 Temmuz’dan bu yana halk, yaşanan su kesintilerine tepki olarak sokaklarda. Protestoların başladığı Huzistan bölgesi, sıcaklığın 50 santigrat derecenin üstüne çıktığı ve ayrımcılığa uğrayan Arap azınlığın yaşadığı bölge olduğundan hükümetle anlaşmazlıklar çokça yaşanıyor. Gelişmeler, ekonomik ve sosyal sorunlardan ötürü aralıklı olarak yaşanan protestoların yeni bir dalgası olarak da yorumlanabilir.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Yağışların ve akarsu debilerinin mevsimsel olarak artması ve yılın geri kalan zamanlarında toprağı oldukça kurak bırakması gibi coğrafi nedenlerin yanında, İran’da su kaynağının bölgeler arası ve kullanım amaçları arasındaki dağılımı da insanların günlük hayatlarında su ihtiyaçlarını giderebilmesini engelliyor. 2014’te yazılan bir <a fr-original-style="" href="https://link.springer.com/article/10.1007/s13412-014-0182-z" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makaleye</a> göre İran’da su kıtlığının sebepleri arasında nüfus artış hızı ve dengesiz dağılımı, verimsiz tarım sektörü, ekonomik gelişme odaklı ve temel sorunların çözülmediği hatalı bir yönetim sayılırken bugünkü tablo problemin büyüyerek devam ettiğini gösteriyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bir adım geriden</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2013’te dönemin Tarım Bakanı İsa Kalantari, su probleminin <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“İsrail, ABD ve İran elitlerinin arasındaki siyasi kavgalardan çok daha kritik bir tehlike arz ettiğini"</em> <a fr-original-style="" href="https://thediplomat.com/2013/07/irans-water-crisis-a-bigger-threat-than-israel/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtmişti</a>. Aynı yıl dönemin Enerji Bakanı Hamid Chitchian ise su sorunun kritik seviyeye geldiğini, depolamak için baraj inşa etmenin artık yeterli bir çözüm olmadığını, 68 milyar metreküp depolama kapasitesi bulunan ülkede, akarsulardan yılda en fazla 46 milyon metre küp su sağlanabildiğini açıklamıştı. 2018 Haziran’ında İran’ın Ahvaz yönetim merkezli Huzistan eyaletinde içme suyuna erişim kesildiği için çıkan protestolarda hükümet karşıtı sloganlar atılmış, ayaklanma polisin müdahalesiyle bastırılmıştı.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">50 yılın en büyük kuraklığı</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Normalin üstünde kuraklık gören İran’ın Huzistan yine su kıtlığından en çok etkilenen bölge oldu. Evlerde, tarım ve hayvancılıkta ihtiyaç duyulan suyun bulunamamasının yanında elektrik kesintilerinin de görüldüğü bölgede ayaklanmalar, bir haftadan uzun süredir devam ediyor. Resmî açıklamalar üç kişinin öldüğünü belirtse de İranlı insan hakları savunucularının kurduğu basın kurumu <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Human Rights Activists News Agency</em>’nin <a fr-original-style="" href="https://www.en-hrana.org/category/prisoners" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberine</a> göre 10 ölü mevcut, yaralıların sayısı ise tespit edilemiyor. Ülkede en az 30 şehre yayılan protestolarda Tahran’da 3, Ahvaz’da 20 olmak üzere toplamda en az 105 kişi tutuklandı.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ülke çapında dayanışma</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Huzistan’da Arapların ayaklanmalarına farklı bölgelerden destek <a fr-original-style="" href="https://iranintl.com/en/iran/protests-continue-irans-khuzestan-unrest-can-spread-elsewhere" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geldi</a>. 24 Temmuz’da ülkenin kuzeybatısındaki Tebriz’den <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“diktatöre ölüm”&nbsp;</em>sloganları yükselirken 26 Temmuz’da başkent Tahran’da ve İran’ın Kürdistan eyaletinin Saggız şehrinde <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Korkmayın! Hepimiz beraberiz!”, “Hamaney utan, siyaseti bırak!”</em> ve <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Kerec’ten Huzistan’a, birlik, birlik!”</em> sloganları atıldı. İran uzmanı Arif Keskin, protestoların bu denli yayılmasının <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"çok kritik bir kırılma noktası olduğunu, ilk kez bölgesel olarak başlamış bir isyanın yayıldığını, hatta yurt dışındaki İran muhalefeti ve entelijensiyasından destek aldığının görüldüğünü”</em> <a fr-original-style="" href="https://yetkinreport.com/2021/07/26/iran-muhalefeti-fon-almis-olabilir-mi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi.</a> Bu tablo karşısında, Ağustos'ta cumhurbaşkanlığı koltuğunu devralacak olan, siyasi muhaliflere karşı insafsızlığıyla bilinen Reisi’yi oldukça huzursuz bir toplum bekliyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Hükümetin adımları</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">23 Temmuz’da konuya dikkat çeken ülkenin dinî lideri Hamaney, Huzistan bölgesi halkı için <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“bu insanlar su sorunu yaşamamalı, eğer soruna zamanında çözüm getirilseydi, bu zor duruma gelinmezdi”</em> <a fr-original-style="" href="https://en.irna.ir/news/84413703/Supreme-Leader-calls-on-next-gov-t-to-solve-Khuzestan-water-problem" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dedi</a>. Ertesi gün, Cumhurbaşkanı Ruhani de bölgede yaşanan su sorununa çözüm getirmenin önemini belirtti, yeni su dağıtım şebekesi ve su boru hattı projelerinin de içinde bulunduğu 13 sivil projenin açılışını <a fr-original-style="" href="https://en.irna.ir/news/84416380/President-Rouhani-inaugurates-several-environmental-projects" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaptı</a>. Yayılan protestolara karşı sorunun çözümü yerine verilen sözlerin yanı sıra, polis ve güvenlik güçlerinin halka göz yaşartıcı gaz, cop ve bazı şehirlerde kurşunla tepki vermesi de gözden kaçırılmamalı. Ayrıca, dünyada internet özgürlüğünü savunan <a fr-original-style="" href="https://netblocks.org/reports/mobile-internet-disrupted-in-iran-amid-khuzestan-water-protests-1yPjK9AQ" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">NetBlocks’un</a> topladığı verilere göre, 15 Temmuz’dan bu yana internet ülke çapında bazı yerlerde yavaşlatılırken bazı yerlerde tamamen durduruluyor. Ülkede internet, elektrik ve su kesintileriyle geçen günlerin getirdiği dayanışmanın yoğunlaştırdığı iç karışıklıkların yanında protestoların sebepleri ve müdahale biçimlerinden dolayı da artan uluslararası baskı, ülke liderleri için zorlu günlerin devam edeceğine işaret ediyor.</p>

Hamid Chitchian ile ilgili hikayeler